Menekli, T. ve Fadıloğlu, Ç. (2012). Beslenme Değişim Süreçleri Ölçeğinin geçerlik ve güvenirliği. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi, 19 (2), 1–21.
1. Özgün ölçeğin geliştirilmesi sırasında faktör analizi yapılmış, ölçek 48 madde, on iki faktör altında toplanmıştır. Ölçeğin yapı geçerliliğini test etmek için doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır. Doğrulayıcı faktör analizi, bir faktörü oluşturan maddelerin faktörle ilişkisinin yeterli olup olmadığını değerlendirmektedir. Bir kültürde geliştirilmiş bir ölçeğin başka bir kültüre uyarlamasını yaparken ölçekteki maddelerin yapısı hakkında var olan bir varsayımı test ettiği için doğrulayıcı faktör analizinin kullanılması önerilmektedir28-32. Bu çalışmada ölçeğin alt boyutlarındaki maddelerin faktör yükleri 0.56-0.83 arasında ve kabul edilebilir düzeyde bulunmuştur. Bu değerler Prochaska ve arkadaşlarının (1987) çalışmasında 0.48-0.80 arasındadır12. Uyum indeksi değerleri, GFI, CFI’nin >0.90 ve RMSEA’nın =0.05 olması modelin kabul edilebilir bir uyuma sahip olduğunu göstermektedir. Prochaska ve ark. (1987) çalışmasında ise uyum indeksi değerleri, GFI:0.92, CFI:0.94 ve RMSEA:0.05 olarak saptanmıştır12. Prochaska ve ark. (1987) çalışması ile Türkçe versiyonunun uyum göstergeleri benzer düzeyde bulunmuştur.
Beslenme Değişim Süreçleri Ölçeği’nin Cronbach’s alpha ICC değeri 0.90’dır. Faktör yüklerinin ise 0.420-0.864 arasında olduğu, 12 faktör grubuna ayrıldığı ve genel Cronbach Alpha katsayısının 0.94 bulunmuştur.
48 madde ve 12 alt boyut
1. Bilinç düzeyinde artış; bireyde nedenler ve sonuçlar konusunda farkındalık artışıdır. Birey beslenme hakkında yeni bilgi arar (Ölçekte yer alan 1, 13, 25, 37. maddeler).
2. Dramatik yardım/duygusal canlandırma; dramatik mesajların kullanımıyla (örneğin; medya kampanyaları veya araştırma sonuçlarının duyurulması ile) sağlıksız yaşam sonuçları ile ilgili bireyin duygularının harekete geçirilmesidir (Ölçekte yer alan 3, 15, 27, 39. maddeler).
3. Çevreyi yeniden değerlendirme; bireyin, davranışın içinde yaşanılan sosyal çevreden nasıl etkilendiğini değerlendirmesidir (Ölçekte yer alan 4, 16, 28, 40. maddeler).
4. Kendi kendini yeniden değerlendirme; bireyin, sağlıksız bir alışkanlığa devam derken ve bu alışkanlık olmadan kendi kişisel imajını değerlendirmesidir (Ölçekte yer alan 9, 21, 33, 45. maddeler).
5. Sosyal serbestlik/özgürlük; sosyal ortamlardaki fırsatlar ve seçeneklerdeki artısı ifade etmektedir (Ölçeğin 10, 22, 34, 46. maddeleri).
6. Karşıt/zıt durum; bireyin problemli davranışın yerine geçebilecek olan sağlıklı davranışı öğrenmesidir (Ölçeğin 2, 14, 26, 38. maddeleri).
7. Yardım edici ilişkiler; davranış değişiminde yardım edici ilişkiler; güven, açıklık, kabul etme ve destektir (Ölçeğin 5, 17, 29, 41. maddeleri ).
8. Güçlendirme yönetimi; birey, belirli bir davranış için sonuçları önceden hazırlar. Bunun için ödül ve ceza yöntemi kullanabilir. Birey yeterli ve dengeli beslenme davranışını ödüllendirir. (Ölçeğin 7, 19, 31, 43. maddeleri).
9. Kendi kendini özgürleştirme; bireyin değişime mümkün olduğunca inanması, fiziksel aktivite ile ilgili inanç ve amaçları, kendi seçimini yapması, karar vermesi ve bu yönde harekete geçmesidir (Ölçeğin 8, 20, 32, 44. maddeleri).
10. Uyaran kontrolü; Ölçeğin, 11, 23, 35, 47. maddeleri olup, bireyin sağlıksız davranışları tetikleyen uyarıcıları kaldırması ve bunların yerine sağlıklı davranışlara yönlendiren uyarıcıları eklemesidir.
11. Kişiler arası sistem kontrolü; bireyin sağlıklı yaşam davranışlarını sağlama sürecinde kişiler arası ilişkilerini kontrol altında tutabilmesidir (Ölçeğin 6, 18, 30, 42. maddeleri).
12. İlaç kullanımı; bireyin yeterli ve dengeli beslenme ile ilgili sağlıklı davranışı kazanması için herhangi bir ilaç alıp almadığını ilişkin davranışlarını tanımlar (Ölçeğin 12, 24, 36, 48. maddeleri).
