Psikolojik Kontrol Ölçeği

Ergen tarafından rapor edilen Psikolojik Kontrol Ölçeği’nin anne ve baba formu için faktör yapısı temel bileşenler analiziyle değerlendirilmiştir. Ancak, verinin analiz için uygunluğunu sınamak amacıyla Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) değeri hesaplanmıştır. Ergenin annesi için rapor ettiği KMO değeri 0.92 babası için rapor ettiği KMO değeri 0.93 olarak tespit edilmiş ve verinin faktör analizi için uygun olduğu görülmüştür. Yapılan temel bileşenler analizi sonucunda hem anne hem de baba için özdeğeri 1’den büyük olan iki faktör elde edilmiştir. Bu faktörlerin özdeğerleri anne için sırasıyla 5.84 ve 1.56, baba için 6.50 ve 1.62 şeklindedir. Scree grafi ği incelendiğinde iki faktörlü çözümlemenin uygun olduğu görülmüştür. Ölçeğin madde faktör yükleri Tablo 1’de sunulmaktadır. Oblimin rotasyon tekniği kullanılarak yapılan temel bileşenler analizi sonucunda Barber ve arkadaşlarının (2007) sonucuna benzer şekilde eski ve yeni maddelerden oluşan iki faktörlü bir yapı elde edilmiş olmakla birlikte Barber ve arkadaşlarının (2007; 2008) analizinde ortaya çıkan istisnalar burada da gözlenmiştir. Eski (klasik) maddeler arasında olan 4. ve 7. maddelerin yeni eklenen maddeler faktöründe yer aldığı, yine benzer şekilde yeni eklenen maddeler faktöründe yük alması beklenen 13. maddenin eski maddeler faktöründe yük aldığı görülmüştür. Orijinal ölçekten farklı olarak yeni madde faktörü altında yer alan 9. madde (“yapmamam gerektiğini düşündüğü bir şeyi yaptığımda kendimi suçlu hissettirir”) ve 10. madde (“beni sık sık bir başkasıyla haksız yere karşılaştırır”) hem anne hem de baba formunda eski maddelerle birlikte yük almıştır. Yine eski maddelerden olan 5. maddenin (“ailedeki problemler yüzünden beni suçlar”) hem anne hem de baba formunda yeni madde faktörü altında yük aldığı görülmüş; ancak kültürlerarası çalışmada unutulmuş olan bu maddeyle ilgili bir karşılaştırma mümkün olmamıştır. Ölçeğin baba formunda çifte yük alan 4. ve 10. maddeler daha yüksek değerle temsil edildikleri boyutta kabul edilmiştir. Yeni maddelerin ağırlıkta olduğu boyut, Barber ve arkadaşlarının (2008) önerdiği gibi saymazlık ya da ebeveyn saymazlığı1 (ES) ve klasik psikolojik kontrol maddelerinin ağırlıkta olduğu boyut ise psikolojik kontrol (PK) olarak adlandırılmıştır. Metnin sonraki bölümlerinde boyutlar bu şekilde anılacaktır. Faktörlerin açıkladığı varyanslara bakıldığında ergenin anne için rapor ettiği ES, toplam varyansın % 36.50’sini, PK ise toplam varyansın % 9.74’ünü açıklarken baba için sırasıyla bu değerler % 40.66 ve % 10.16’dır. Kültürlerarası çalışma bulgularıyla tutarlı biçimde iki boyut arasındaki korelasyonlar da yüksektir. Bu değerler anne için .60, baba için .63 olarak elde edilmiştir. Ayrıca anne ve babadan algılanan PK ve ES boyutlarının her ikisinde de ebeveynler arasındaki korelasyon .50’dir (p < .001). Faktör analizi sonucu ve boyutlar arasındaki yüksek korelasyon bu iki yapının birbiriyle oldukça ilişkili ancak aynı zamanda ayrı olduğuna işaret etmektedir. PK ve ES olarak adlandırılan bu yeni yapıların benlik saygısı, yalnızlık ve zorbalık sorun davranışları üzerindeki yordayıcı güçleri, aşamalı çoklu regresyon analiziyle karşılaştırılmıştır. Regresyon analizlerinde ilk adımda ergenin yaşı ve annenin eğitim düzeyi kontrol edildikten sonra ikinci adımda PK ve ES boyutları eşitliğe girilmiştir. Tablo 2’den de izlenebileceği gibi ES boyutu, benlik saygısı ve yalnızlıktaki varyansı tek başına açıklarken zorbalıktaki varyansa her iki boyutun da katkısının olduğu görülmektedir. Kavramsal yapılar olarak PK ile ES arasındaki örtüşmeyi sınamak ve PK ve ES’den birinin diğerinin açıkladığının üzerinde özgün bir varyansı açıklayıp açıklamadığını görebilmek için ilk adımdaki kontrol değişkenlerinden sonra ikinci adımda ES, son adımda PK regresyon analizine girilmiş ve daha sonra ikinci ve üçüncü adımlardaki işlemin tersi uygulanmıştır. Sonuçlar, PK’nın açıkladığı varyans dışında ES’nin tüm sonuç değişkenler için özgün ve ilave bir yordayıcı gücü olduğunu göstermiştir. Örneğin ES, yalnızlık ve benlik değerinde ilave % 3’lük zorbalıkta ise % 4’lük bir varyans açıklamaktadır. PK’nın ise zorbalık sonuç değişkeni hariç ES’nin açıkladığının üzerinde ilave açıklayıcı bir gücünün olmadığı görülmektedir.