Yurdabakan, İ. ve Uzun, A. (2011). İlköğretim Öğrencilerine Yönelik Öz-Değerlendirme Tutum Ölçeği geçerlik ve güvenirliği. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 145-155.
Ölçeğin geçerliği konusunda kanıt bulmak amacıyla kapsam ve yapı geçerliğine
bakılmıştır. Kapsam geçerliğini, kısaca, bir ölçme aracının kapsamında yer alan kritik
davranışları ölçebilecek sayıda ve yeterlikte maddeye sahip olması (Ebel, 1972, Turgut,
1995, Yurdabakan, 2008) şeklinde tanımlamak mümkündür. Ölçme aracının kapsam
geçerliğine ilişkin kanıt elde etmenin önemli bir yolu, ölçme kapsamıyla yazılan maddeler
arasındaki ilişkilerin mantıksal olarak irdelenmesidir (Yurdabakan, 2008). Eldeki çalışmada
kapsamın ve yazılan maddelerin değerlendirilmesi amacıyla iki uzmanın görüşüne
başvurulmuş ve bu görüşler çerçevesinde ölçeğe son şekli verilmiştir. Diğer yandan,
Yurdabakan’ın (2008) da belirttiği gibi özellikle tutum, ilgi, görüş gibi duyuşsal özelliklerin
kapsamını belirlemek bilişsel özellikler kadar kolay değildir. Bu amaçla başvurulabilecek
bir yöntem ölçeğin yapı geçerliğini sınamaktır. Bu sınama işi faktör analizi olarak bilinen
istatistiksel bir yönteme dayanır. Amaç eldeki maddelerin hangi yapıyı tanımladığını
keşfetmek ise açımlayıcı (exploratory); maddelerin önceden tanımlanan bir yapıya
uygunluğunu sınamak ise doğrulayıcı (confirmatory) faktör analizinden yararlanılır.
Çalışmada ölçeğin yapı geçerliğini sınamak amacıyla açımlayıcı faktör analizinden
yararlanılmıştır. Faktör analizi çok değişkenli istatistiksel çözümlemeler arasında yer
aldığından (Tatlıdil, 2002) verilerin uygunluğunun test edilmesi yoluna gidilmiş ve KaiserMeyer
Olkin (KMO) katsayısı 0,97 ve Barlett testi (χ
2 = 15767,63; p < 0,01) anlamlı
bulunmuştur. Faktör analizi en çok olabilirlik (maximum likelihood) yöntemine göre
yapılmış, ilk analizde özdeğer (eigen value) 1 alınmış ve faktör sayısı serbest bırakılmıştır.
Yapılan analizde ölçek özdeğeri 1 ve daha büyük olan sadece bir faktör tanımlandığından
döndürme (rotation) yoluna gidilmemiştir. Ayrıca dört maddenin bu boyutta 0,40’tan daha
düşük, bir maddenin ise birden fazla boyutta yük değerine sahip olması nedeniyle beş
madde ölçekten çıkartılarak analiz işlemi tekrarlanmıştır. Analiz sonucunda 23 maddelik
ölçeğin özdeğeri 11,32, açıkladığı toplam varyans ise 49,14 olarak bulunmuştur. Ölçeğin
madde faktör yükleri 0,51 ile 0,75 arasında değişmektedir.
Güvenirlik, bir ölçme aracının duyarlı, tutarlı ve tesadüfî hatalardan arınık ölçümler
vermesi olarak tanımlanabilir (Ebel, 1972; Turgut, 1995; Yurdabakan, 2008). Güvenirlik
konusunda kanıt aramak amacıyla başvurulabilecek çeşitli yöntemler vardır. Ancak, ölçek
bir defa uygulandığında test-yarı ve iç-tutarlılık (alpha) kestirme yöntemine göre kanıt elde
etmek mümkündür (Yurdabakan, 2008). Bu çalışmada ölçeğin güvenirliği konusunda kanıt
aramak amacıyla bu iki yönteme başvurulmuştur. İç-tutarlılık kestirme yöntemine göre elde
edilen Cronbach Alpha (α) güvenirlik katsayısı 0,94; test-yarı yöntemine göre elde edilen
Spearman-Brown korelasyon katsayısı ise 0,91 olarak hesaplanmıştır. Ayrıca ölçek
maddelerinin düzeltilmiş madde-ölçek korelasyonları 0,51 ile 0,71 arasında değişmektedir.
23 maddeden oluşmuştur.Örnek maddeler:
Çalışmalarımı hazırlarken kullandığım düşünme süreçlerini fark
etmemi sağlar.
Arkadaşlarımın farklı düşüncelerini değerlendirmem konusunda
yardımcı olur.
